8 tuổi đã biết chuốt gốm trên bàn xoay, chưa đến 2 năm đã học hết “gia phả” của nghề, ở cái tuổi “thất thập cổ lai hy” bà Võ Thị Lợi (74 tuổi) vẫn miệt mài giữ lửa cho gốm. Không phải ngẫu nhiên mà những người dân xứ gốm Nhạn Tháp – Vân Sơn (xã Nhơn Hậu, Thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định) gọi bà là “phù thủy” gốm.
Đặt tay là tự làm được
Từ bé, bà Lợi được làm quen với đất sét, lò nung…. Bà cũng được trời phú cho đôi bàn tay khéo léo và trí nhớ hơn người. Bất kể cái gì, chỉ cần nhìn qua vài lần, bà đều có thể bắt chước được ngay.
Lên 8 tuổi, có một lần cô bé Lợi xin bà nội cho tạo hình thử. Dù ngạc nhiên với lời đề nghị của cháu mình, nhưng nội cũng đồng ý cho đứa cháu gái làm thử bởi “xưa nay nghề gốm có người học đến bạc tóc cũng chẳng làm được”.
Nào ngờ, đôi bàn tay nhỏ xinh, non nớt ấy lại có thể thoăn thoắt, chỉ một chốc, cục đất sét đã thành hình hài.
Sau đó, bà Lợi được nội truyền nghề. “Tháng đầu tiên, tui học làm khuôn bánh xèo; tháng thứ 2, học làm cái vung đậy nồi… Chưa đến 2 năm, tui học hết “gia phả” nghề gốm của làng” – bà Lợi xa xăm nhớ lại.
Từ đó, nhiều người gọi bà Lợi là con của “thần gốm”, là “thần đồng” của làng gốm Nhạn Tháp. Tuy được mọi người tụng xưng, nhưng với cô bé Lợi năm đó, mọi chuyện lại rất bình thường. Bởi đối với bà Lợi, chỉ cần đặt tay là bà tự làm được chứ chẳng phải học nhiều.
Vào thời cực thịnh ấy, gốm Nhạn Tháp được chở đi muôn nẻo, ra Bắc vào Nam, vang chấn một thời. Ảnh: N.T
Chưa đồ gốm nào làm “phù thủy” bó tay
Khách đến làng gốm Nhạn Tháp – Vân Sơn muốn cái gì, kiểu dáng, mẫu mã, hoa văn… phức tạp như thế nào, chỉ cần tìm đến lò gốm bà Lợi.
Bàn tay của “phù thủy” gốm phù phép cho những đống bùn nhão nhoét, nhạt nhẽo trở thành hàng trăm thứ đồ gốm với muôn kiểu hình hài, dáng vẻ. Chưa có loại đồ gốm nào khiến bà Lợi phải bó tay.
Giờ đây, dẫu đã ở ngoài tuổi thất thập, bà Lợi vẫn ngày ngày thổi hồn cho gốm. Trước gốm, trông bà như trẻ ra đến cả chục tuổi, không ai ngờ người phụ nữ đã ở tuổi “gần đất xa trời” ấy vẫn toát ra nét duyên rất lạ với đôi bàn tay thoăn thoắt nhào nặn trên chiếc bàn xoay vẫn tít tắp như dòng chảy không ngừng của thời gian.
Thế sự xoay vần, gốm Nhạn Tháp – Vân Sơn cũng không nằm ngoài sự bạc bẽo của thời gian, lùi vào dĩ vãng, sắp sửa trở thành cái nghề vang bóng một thời. Ngoài bà Lợi, đếm hết làng gốm Nhạn Tháp – Vân Sơn bây giờ, số thợ gốm chỉ còn “trên đầu ngón tay”, người thợ gốm trẻ nhất năm nay cũng đã 55. Truyền nghề vẫn là nỗi đau đáu của những nghệ nhân như bà Lợi.
“Giờ đã gần đất xa trời nhưng trong làng, tôi vẫn chưa tìm được một người để truyền nghề. Kể cả con cháu ba đời sau của tui cũng vậy, không có một đứa nào học được nghề này hết. Tôi nhiều lần khuyên nhủ tụi nó gắng giữ nghề của tổ tiên nhưng chúng chỉ lạnh lẽo đáp lại: Làm được rồi nhưng đeo bám cái nghề ấy thì có ngày rồi cũng chết đói” – bà Lợi day dứt.
Với những bậc cao niên ở làng gốm Nhạn Tháp – Vân Sơn, làng gốm của họ đang sắp tàn lụi, đâu đó chỉ chừng 5 đến 10 năm nữa, các lò gốm ở Nhạn Tháp – Vân Sơn sẽ “tắt lửa” hết. Bởi khi lớp thợ gốm cuối cùng như bà Lợi khuất núi, nghề gốm cũng theo họ về với đất.Mục sở thị làng tỷ phú “Đại gia chân đất” tự thân làm giàu ở biệt thự sang, đi xế hộp xịn
Theo N.T
Lao Động
