Trong bối cảnh đất nước đang từng bước chuyển mình mạnh mẽ theo tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Hội thảo “Vai trò của Thông tin Khoa học và Công nghệ trong sự nghiệp phát triển kinh tế – xã hội”, tổ chức tại TP.HCM vừa qua, không đơn thuần là một diễn đàn học thuật. Sự kiện này thực chất là nơi định hình tầm nhìn chiến lược, là cơ hội để kết nối tri thức khoa học với yêu cầu phát triển quốc gia trong một giai đoạn mang tính bản lề.
| Hội thảo thu hút được rất nhiều chuyên gia và khách mời |
Hội thảo “Vai trò của Thông tin Khoa học và Công nghệ trong sự nghiệp phát triển kinh tế – xã hội”, diễn ra ngày 29/8/2025 tại TP.HCM, do Tạp chí Một Thế Giới và Đại học Quốc Gia tổ chức là minh chứng sinh động cho tinh thần hiện thực hóa Nghị quyết này, đồng thời phản ánh rõ nét xu thế chuyển đổi tư duy phát triển từ “tăng trưởng theo chiều rộng” sang “tăng trưởng dựa trên tri thức và công nghệ”.
Thông tin KH&CN – “Huyết mạch” của phát triển
Thông tin KH&CN không chỉ là phương tiện truyền tải tri thức mà còn là chất xúc tác của sự đổi mới, công cụ điều hành chính sách, và nguồn lực quyết định trong phát triển bền vững.
| Ông Huỳnh Thành Đạt, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phát biểu tại hội thảo |
Ông Huỳnh Thành Đạt, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương đã nhận định đầy hình tượng: “Thông tin KH&CN là huyết mạch của tiến trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa và hội nhập quốc tế”. Đây không đơn thuần là khẳng định lý thuyết, mà phản ánh một hiện thực: bất kỳ một nền kinh tế nào muốn chuyển dịch thành công sang mô hình số, đều phải lấy thông tin KH&CN làm hạt nhân cho mọi quyết sách.
Trong thế giới vận hành bởi dữ liệu lớn (Big Data) và trí tuệ nhân tạo (AI), quản trị thông tin KH&CN chính là tiền đề để thúc đẩy đổi mới sáng tạo quốc gia. Như ông Trần Văn Tùng – Chủ tịch Hội Thông tin KH&CN Việt Nam – đã nhấn mạnh: “Tri thức khoa học không nên chỉ nằm trong phòng thí nghiệm, mà phải được đưa ra ngoài thực tế – nơi nó trở thành giá trị vật chất.”
Từ việc xây dựng hệ sinh thái thông tin quốc gia, kết nối với các cơ sở dữ liệu toàn cầu như Scopus, Web of Science, IEEE Xplore, đến việc phát triển các lĩnh vực chiến lược như AI, công nghệ bán dẫn, năng lượng xanh, y sinh học tiên tiến, thông tin KH&CN chính là cầu nối giữa “ý tưởng” và “ứng dụng”, giữa “phòng nghiên cứu” và “thị trường”.
Trong tham luận tại hội thảo, GS.TS Võ Xuân Vinh và PGS.TS Đỗ Văn Hùng đã đưa ra các mô hình tiếp cận có hệ thống nhằm tối ưu hóa dữ liệu khoa học phục vụ kinh tế số, nhấn mạnh nhu cầu thiết yếu của một “hệ sinh thái tri thức mở” – nơi thông tin không chỉ được lưu trữ, mà còn phải được chia sẻ, phân tích và ứng dụng hiệu quả.
Cơ chế chính sách phải đi trước một bước
Một thông điệp rõ ràng từ hội thảo là: cơ chế chính sách cần đóng vai trò định hướng và dẫn dắt, thay vì chỉ phản ứng với thực tiễn. Việc tiếp cận thông tin KH&CN tại nhiều cơ sở vẫn gặp rào cản: từ bản quyền dữ liệu, năng lực tiếp cận đến thiếu hạ tầng số. Đây không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn là câu chuyện của tầm nhìn và thể chế.
Chính vì thế, nhiều kiến nghị của hội thảo rất đáng chú ý: Hoàn thiện khung chính sách chia sẻ và mở dữ liệu KH&CN – hướng đến một nền tảng quốc gia mở, minh bạch và kết nối toàn cầu; Tái cấu trúc mô hình đào tạo và nghiên cứu – gắn kết chặt chẽ giữa đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp, tạo ra các trung tâm tri thức liên kết; Hỗ trợ doanh nghiệp xây dựng năng lực số hóa và tiếp cận thông tin KH&CN, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ – trụ cột của nền kinh tế.
Hội thảo cũng đã đưa ra một cảnh báo nghiêm túc: Việt Nam không thể chậm chân trong việc làm chủ công nghệ lõi. Dữ liệu và công nghệ không còn là “tài sản hỗ trợ”, mà là yếu tố quyết định vị thế quốc gia trong chuỗi giá trị toàn cầu.
| Các diễn giả trình bày tham luận tại Hội thảo |
Phiên thảo luận “Những công nghệ chiến lược của kỷ nguyên vươn mình” cho thấy sự cấp thiết trong việc Việt Nam phát triển chủ quyền số: từ AI, an ninh mạng, công nghệ bán dẫn cho đến các hệ thống hạ tầng số đô thị như metro hay logistics thông minh.
Tuy nhiên, trong tham luận: “Xây dựng hệ sinh thái thông tin khoa học – công nghệ cho đổi mới sáng tạo và phát triển kinh tế số ở Việt Nam” của các tác giả Trần Văn Tùng; Đỗ Văn Hùng; Lưu Quang Định nhận định: Con người là nhân tố quyết định sự thành công của hệ sinh thái thông tin KH&Công nghệ Việt Nam cần tập trung đào tạo đội ngũ chuyên gia quản trị dữ liệu, khoa học dữ liệu, thống kê KH& Công nghệ ở cả cấp đại học và sau đại học. Các chương trình đào tạo nên gắn với nhu cầu thực tiễn của doanh nghiệp và cơ quan quản lý, nhằm tạo ra nguồn nhân lực vừa có kỹ năng chuyên môn, vừa hiểu rõ ứng dụng thực tế. Đồng thời, Việt Nam có thể hợp tác với các tập đoàn công nghệ lớn như Google, Microsoft, IBM để triển khai các khóa học, chương trình chứng chỉ về AI và dữ liệu lớn, qua đó nhanh chóng nâng cao trình độ nhân lực trong nước.
Đã đến lúc, chúng ta phải chuyển từ “thu thập tri thức” sang “tạo ra tri thức”, từ “chia sẻ thông tin” sang “kiến tạo giá trị”, và từ “ứng dụng công nghệ” sang “dẫn dắt công nghệ”.
Thông tin KH&CN cần được nhìn nhận không chỉ là công cụ, mà là cốt lõi của năng lực quốc gia. Trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu, quốc gia nào kiểm soát được thông tin KH&CN – quốc gia đó kiểm soát được tương lai. Do đó, Thông tin KH&CN không chỉ là nền tảng tri thức – mà là chìa khóa để mở cánh cửa bước vào kỷ nguyên độc lập công nghệ, độc lập phát triển.
