Thoái hóa khớp – đặc biệt là khớp gối – đang trở thành một trong những vấn đề sức khỏe cộng đồng lớn nhất toàn cầu.
Theo số liệu tổng hợp từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) năm 2020, đã có khoảng 595 triệu người trên thế giới mắc thoái hóa khớp – tương đương 7% dân số toàn cầu. Dự báo đến năm 2050, con số này có thể tăng gần gấp đôi, đạt một tỷ người – do già hóa dân số và béo phì gia tăng.
Tại Việt Nam, tuy chưa có số liệu toàn quốc chính thức, nhưng các nghiên cứu địa phương cho thấy: 30–40% người trên 60 tuổi bị thoái hóa khớp gối. Phụ nữ sau mãn kinh chiếm đa số, bởi sự thay đổi nội tiết tố làm giảm khả năng tái tạo mô sụn khớp.
Mỗi bước đi thoải mái là điều mà ai cũng mong muốn giữ được khi tuổi già gõ cửa. Thế nhưng, thực tế cho thấy rất nhiều người đang âm thầm chịu đựng những cơn đau khớp gối, đi lại khó khăn, vận động hạn chế – và chấp nhận điều đó như một phần của quy luật tự nhiên.
Làm sao để nhận diện sớm? Khi nào cần gặp bác sĩ? Điều trị như thế nào để tránh phải thay khớp?
Khách mời: BS. NGUYỄN TẤN LÃM – Khoa Chấn thương Chỉnh hình, BV Hoàn Mỹ Sài Gòn
🎤 BTV Tuấn Duy: Thưa bác sĩ, thoái hóa khớp gối là bệnh gì? Vì sao nó lại phổ biến đặc biệt ở người lớn tuổi?
🩺 BS. Nguyễn Tấn Lãm: Thoái hóa khớp gối là tình trạng sụn khớp – lớp đệm giúp đầu gối vận động trơn tru – bị bào mòn theo thời gian. Khi sụn khớp bị phá hủy, hai đầu xương tiếp xúc trực tiếp với nhau, dẫn đến đau đớn, cứng khớp, sưng nề, thậm chí biến dạng khớp nếu không điều trị kịp thời.
Bệnh phổ biến ở người từ 50 tuổi trở lên, đặc biệt là phụ nữ sau mãn kinh, người bị béo phì, hoặc người làm công việc nặng nhọc, vận động sai tư thế, chơi thể thao không đúng kỹ thuật. Các yếu tố này khiến khớp bị quá tải hoặc lão hóa nhanh hơn bình thường.
🎤 BTV Tuấn Duy: Như vậy, rất nhiều người có nguy cơ mà không biết. Thưa bác sĩ, ở giai đoạn đầu, có những dấu hiệu nào để người dân có thể sớm nhận biết bệnh?
🩺 BS. Nguyễn Tấn Lãm: Dấu hiệu ban đầu của thoái hóa khớp gối thường rất âm thầm và dễ bị bỏ qua. Người bệnh có thể thấy:
- Đau nhẹ ở gối sau khi đi lại hoặc vận động nhiều.
- Cứng khớp vào buổi sáng, cảm giác khó co duỗi chân.
- Có tiếng lạo xạo, lục cục khi co duỗi đầu gối.
- Đôi khi thấy sưng nhẹ quanh khớp, nhưng không rõ rệt.
- Đau tăng khi leo cầu thang hoặc đứng lên ngồi xuống.
Rất nhiều người chủ quan nghĩ rằng đây chỉ là “mỏi gối do tuổi tác”, và đến khi khớp sưng to, biến dạng, đi lại khó khăn thì mới đi khám. Lúc này bệnh đã nặng, điều trị phức tạp và tốn kém hơn rất nhiều.
🎤 BTV Tuấn Duy: Cảm ơn bác sĩ. Quý vị đừng rời khỏi màn hình, vì ngay sau đây là những chia sẻ chân thật từ người bệnh – giúp chúng ta hiểu rõ hơn vì sao cần điều trị sớm và đúng cách!
Chú Lại Đức Tấn (70 tuổi, Q. Bình Thạnh, TP.HCM) từng là thợ cơ khí, nay đã nghỉ hưu. Suốt 5 năm qua, chú âm thầm chịu đựng những cơn đau đầu gối kéo dài. Ban đầu chỉ là đau nhẹ mỗi khi đứng lâu, leo cầu thang hay ngồi xổm. Nhưng sau đó, cơn đau âm ỉ kéo dài cả ngày, đặc biệt về đêm thì tăng rõ rệt, khiến chú ngủ không trọn giấc.
“Ban đầu tôi nghĩ là do già yếu, nhưng mấy năm nay chân đau nhiều quá. Nhiều đêm đang ngủ phải ngồi dậy vì đau, cứ trở mình là nhói. Đi khám thì bác sĩ nói tôi bị thoái hóa khớp gối độ 3, sắp phải thay khớp.”
Cô Nguyễn Thị Vân (65 tuổi, TP. Thủ Đức) là giáo viên nghỉ hưu. Cô từng rất năng động, thường tham gia các hoạt động thể dục dưỡng sinh. Nhưng 2 năm gần đây, cô bắt đầu cảm thấy đầu gối “kêu” mỗi khi đi bộ lâu. Về sau, cơn đau kéo dài sang ban đêm, khiến cô trằn trọc mãi không ngủ được.
“Có hôm ngủ được 1-2 tiếng là lại đau nhức, phải chườm ấm mới dịu bớt. Mất ngủ lâu ngày khiến tôi mệt mỏi, cáu gắt và suy nhược rõ rệt.”
🎤 BTV Tuấn Duy: Thưa bác sĩ, vì sao thoái hóa khớp gối lại gây ra tình trạng mất ngủ dai dẳng vào ban đêm ở người bệnh?
🩺 BS. Nguyễn Tấn Lãm: Cơn đau do thoái hóa khớp gối thường âm ỉ, nhưng đặc biệt tăng lên khi cơ thể ở trạng thái nghỉ ngơi – như vào ban đêm. Lúc này, hệ tuần hoàn chậm lại, các cơ khớp ít vận động hơn, khiến lượng dịch khớp giảm, ma sát trong khớp tăng lên, gây đau nhức.
Ngoài ra, sự thay đổi tư thế nằm cũng khiến vùng khớp bị đè nén, kích thích các đầu mút thần kinh. Người bệnh thường bị đánh thức giữa đêm vì đau nhức hoặc do trở mình. Lâu ngày, giấc ngủ bị rối loạn, dẫn đến mệt mỏi, suy giảm miễn dịch và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.
🎤 BTV Tuấn Duy: Với những người đã có dấu hiệu đau nhức khi ngủ, bác sĩ có gợi ý gì để họ cải thiện tình trạng này tại nhà?
🩺 BS. Nguyễn Tấn Lãm: Một số biện pháp tại nhà rất đơn giản nhưng hiệu quả gồm:
- Chườm ấm vùng gối 15–20 phút trước khi ngủ để tăng tuần hoàn máu.
- Sử dụng gối kê chân để khớp gối không bị gập hoàn toàn, giảm áp lực.
- Giữ ấm chân bằng cách đi tất, đặc biệt vào những ngày trời lạnh.
- Không ăn no hoặc dùng chất kích thích như cà phê, bia rượu trước khi ngủ.
Ngoài ra, người bệnh nên duy trì giờ ngủ cố định, tránh căng thẳng trước giờ đi ngủ.
🎤 BTV Tuấn Duy: Về lâu dài, bác sĩ có lời khuyên nào để người bệnh thoái hóa khớp gối vừa kiểm soát cơn đau, vừa giữ được giấc ngủ tốt hơn?
🩺 BS. Nguyễn Tấn Lãm: Quan trọng nhất là kết hợp điều trị y khoa và thay đổi lối sống:
- Tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ, bao gồm thuốc kháng viêm, bổ khớp.
- Tập vật lý trị liệu đều đặn, đặc biệt là các bài tăng cường cơ đùi – giúp giảm tải lên khớp gối.
- Chế độ ăn uống khoa học: Bổ sung omega-3, collagen, canxi và vitamin D.
- Duy trì cân nặng hợp lý để giảm áp lực lên khớp.
- Tinh thần tích cực, thư giãn là yếu tố không thể thiếu để cải thiện giấc ngủ.
Nếu cần thiết, người bệnh có thể được chỉ định dùng thuốc hỗ trợ giấc ngủ, nhưng tuyệt đối không tự ý dùng thuốc ngủ kéo dài mà không có sự theo dõi của bác sĩ.
Thoái hóa khớp gối không chỉ là câu chuyện tuổi già. Đó là một hành trình dài – nếu có kiến thức và sự chuẩn bị đúng đắn, chúng ta hoàn toàn có thể sống khỏe, vận động linh hoạt và tận hưởng tuổi già an yên mà không cần đến phẫu thuật thay khớp.
Chương trình “Sức khỏe cho mọi người” hy vọng mang lại kiến thức thiết thực và là người bạn đồng hành cùng quý vị trong hành trình giữ gìn sức khỏe xương khớp – từng bước đi vững vàng cho hôm nay và mai sau.
Theo Tuấn Duy HTV./.
Chương trình SỨC KHỎE CHO MỌI NGƯỜI, do Ban Khoa Giáo, Đài truyền hình Tp.HCM phối hợp Bệnh Viện Hoàn Mỹ Sài Gòn.
Link Video BV Hoàn Mỹ Sài Gòn: https://youtu.be/qZE1oW2J8rs
Link Ban Khoa Giáo HTV: https://youtu.be/eMEP73SxC8Y?si=r04JxLpCOXxpj4J9
